Chanuka, Dzień Ognia.

Od dzisiaj przypada hebrajskie święto Chanuka (hebr. ‏חֲנֻכָּה‎, zapisywane także: ‏חנוכה‎ Chanuke lub Chanike), nazywane inaczej Świętem Poświęcenia (Odnowienia). W tradycji hebrajskiej to Dzień Ognia lub Święto Świateł. Trwające osiem dni doroczne święto, upamiętnia ponowne poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej w roku 165 p.n.e. Z Chanuką związany jest rytuał zapalania świateł, świec lub lampek oliwnych, umieszczonych na specjalnym chanukowym świeczniku – chanukii.

Chanuka w dosłownym tłumaczeniu to "poświęcenie" i nawiązuje do poświęcenia ołtarza Namiotu Spotkania, poświęcenia murów Jerozolimy lub poświęcenia ołtarza Świątyni. Otóż 25. hebrajskiego dnia miesiąca kislew 165 lub 164 p.n.e. władca Syrii i Palestyny, Antioch IV z dynastii Seleucydów postanowił siłą zmusić mieszkańców żydowskich do porzucenia swoich obyczajów, tradycji i wiary, w imię przyjęcia przez nich obyczajów greckich. To może dziwić, ale Antioch wywodził się z dynastii hellenistycznej i swoje zwyczaje chciał wprowadzić także w Jerozolimie. Władca posunął się nawet do złupienia Świątyni Jerozolimskiej, umieścił w niej greckie posągi i utworzył tam miejsce kultu Zeusa. W Świątyni Jerozolimskiej zbudował ołtarz, na którym złożył ofiarę dwudziestego piątego miesiąca kislew 167 p.n.e. (lub według innych źródeł – 168 p.n.e.). Działania Antiocha IV wywołały wybuch powstania narodowowyzwoleńczego, nazwanego przez historię powstaniem Machabeuszów, na którego czele stanął Matatiasz z rodu Hasmoneuszy wraz ze swoimi pięcioma synami, a po jego śmierci jego syn Juda Machabeusz. W trzy lata po zbezczeszczeniu Świątyni Jerozolimskiej przez Antiocha IV powstańcy zwyciężyli Seleucydów i dwudziestego piątego miesiąca kislew 164 p.n.e. (lub 165 p.n.e.) zdobyli Jerozolimę oraz odzyskali samą Świątynię. Juda dokonał wtedy rytualnego oczyszczenia Świątyni Jerozolimskiej, ale odnaleziono tylko jeden dzban oliwy, zabezpieczonej pieczęcią arcykapłana. Mimo że ilość oliwy w dzbanie normalnie wystarczyłaby zaledwie na utrzymanie płomienia w lampie tylko przez jeden dzień - to tym razem płomień utrzymywał się aż przez osiem dni. Święto Chanuka upamiętnia to wydarzenie i jest ściśle związane z tradycją hebrajską.

Święto Światła

Z Chanuką związany jest rytuał zapalania świateł, świec lub lampek oliwnych, umieszczonych na specjalnym chanukowym świeczniku chanukii, co ma przypominać wydarzenia ze Świątyni Jerozolimskiej sprzed ponad 2180-u lat. Świecznik powinien być ustawiony na zewnątrz domu, ewentualnie w pobliżu drzwi lub okna, aby „upubliczniać cud”, zaś sam płomień nie powinien się na nim palić krócej niż pół godziny dziennie. Pierwszego dnia po zachodzie słońca zapala się pierwszą świecę (lub lampkę) od lewej strony. Drugiego dnia zapala się dwie świece i później każdego dnia o jedną świecę więcej, aż do dnia ósmego. Pierwszego dnia, po wieczornym posiłku oprócz tradycyjnej modlitwy dołącza się modlitwę dziękczynną. W trakcie trwania święta Chanuki zabroniona jest publiczna żałoba i post, bo jest to święto radosne. W samym Izraelu Chanuka symbolizuje też odrodzenie narodu żydowskiego, a każdego wieczora Chanuki w czasie palenia się płomieni kobiety powstrzymują się od wykonywania swoich obowiązków.

Żydowie aszkenazyjscy piątego dnia święta Chanuki, po odśpiewaniu pieśni, obdarowywali dzieci „chanukowymi pieniędzmi”, drobnymi monetami, którym nadawano także znaczenie nagrody za pilne studiowanie Tory, potem drobne monety zastąpiono prezentami. Podczas Chanuki dorośli grywają w karty, dzieci bawią się bączkiem, na którego bokach wypisane są litery będące pierwszymi literami słów w zdaniu „wielki cud zdarzył się tam”.

Tradycja nakazuje spożywanie w tym czasie potraw przygotowywanych na oliwie, placków ziemniaczanych, rachuchów i pączków nadziewanych dżemem, konfiturami lub marmoladą, a także potraw zawierających ser. Dlaczego? Według legendy, Judyta (według jednych córka arcykapłana Jochanana, według innych pobożna wdowa) w trakcie napaści na Izrael wojsk asyryjskich i oblężenia Betulii, poczęstowała serem zachwyconego jej urodą dowódcę armii asyryjskiej, Holofernesa. Ser wywołał silne pragnienie, a Holofernes gasił je znaczną ilością wina, w konsekwencji czego upił się i zapadł w mocny sen. Wtedy waleczna Judyta uśpionemu wodzowi ucięła głowę co sprawiło, że Asyryjczycy uciekli w popłochu. Ser symbolizuje więc w tradycji hebrajskiej odzyskanie wolności i pokonanie najeźdźcy, stąd jego obecność na stołach Chanuki. Natomiast dzieci otrzymują w tym świątecznym czasie cukierki, wykonane z miodu i sezamu.

Niech płomień światła rozświetla ten czas i poszerza świadomość,

Agnieszka Wykrota – Przysiwek

fot. internet

przyg. na podstawie Beit Kraków "Chanuka"