Jak rozpoznać narcyza, wskazówki praktyczne

Termin „narcyz” pochodzący z mitologii możemy kojarzyć z postacią zakochaną w swoim odbiciu. Jednak w psychologii, określenie „narcyzm” lub „osobowość narcystyczna” odnosi się do konkretnego i skomplikowanego wzorca ludzkich zachowań i postaw. Osoba z narcystycznym typem charakteru charakteryzuje się nadmiernym poczuciem własnej wartości, potrzebą ciągłej uwagi i adoracji, a także wykazuje się brakiem empatii wobec innych. Ludzie ci często mają wygórowane oczekiwania co do traktowania siebie, wierząc, że są wyjątkowi i uprzywilejowani w życiu.

Rozpoznanie człowieka, którego charakteryzuje narcyzm, może być wbrew pozorom dość trudne, zwłaszcza na początku znajomości, kiedy osoba narcystyczna najczęściej prezentuje się jako urocza, wręcz ujmująca i pewna siebie. Jednak z czasem pewne charakterystyczne cechy i zachowania zaczynają się uwypuklać. Oto wskazówki, które wspierają w rozpoznaniu człowieka o naturze narcystycznej, zanim relacja z nim przerodzi się w wysoce toksyczną.

1. Nadmierne poczucie własnej wartości: Osoby narcystyczne mają wygórowane poczucie swojej ważności i wierzą, że są wyjątkowe oraz mają przywilej specjalnego traktowania. Często przeceniają swoje osiągnięcia i talenty, oczekując, że zostaną uznane za lepsze, nawet jeśli nie mają na to konkretnych dowodów.

2. Brak empatii: Ludzie o skłonnościach narcystycznych często mają trudności z rozumieniem i docenianiem uczuć innych ludzi. Mogą być nieczuli na potrzeby innych, wykazywać się przy tym brakiem empatii i zrozumienia.

3. Potrzeba ciągłej adoracji: „Narcyzi” oczekują ciągłej uwagi, komplementów i adoracji od innych. Kiedy nie otrzymują wystarczająco dużo uwagi, mogą się czuć zagrożeni lub zignorowani. Kończy się to z reguły pretensjami lub kłótniami.

4. Skłonność do manipulowania innymi: Wykorzystują innych ludzi do osiągnięcia własnych celów, często poprzez wyrafinowaną manipulację i bez względu na koszty, ponoszone przez te osoby. Bliskim osobom chętnie wyrzucają, jak wiele dla nich zrobili i poświęcili, wprowadzając ich w poczucie winy i przekonanie, że te osoby „nie zasługują” na tak fantastycznego partnera etc.

5. Silna zazdrość: Mogą być zazdrośni o innych lub święcie wierzyć, że inni są zazdrośni o nich, jako wyjątkowych ludzi. Często porównują siebie z innymi, próbując podkreślić własną wyższość.

6. Fantazje o nieograniczonym sukcesie: Często fantazjują o własnym nieograniczonym sukcesie, władzy, swojej doskonałości, o czym chętnie i z zapałem opowiadają. Są zafascynowani wizjami nieograniczonej władzy, sukcesu, geniuszu, czy idealnej miłości.

7. Nadmierna reakcja na krytykę:Reagują silnie, wręcz w sposób nadwrażliwy, na najmniejszą krytykę, czując się obrażeni lub zaatakowani, nawet jeśli krytyka była konstruktywna.

8. Niechęć do przyznawania się do błędów: Zamiast przyznawać się do błędów i przyjmować odpowiedzialność za swoje działania, często przerzucają winę na innych. Nie przepraszają, bo ich zdaniem nie mają za co. Przecież oni są idealni i świetni sami w sobie.

9. Trudności w utrzymaniu zdrowych relacji: Chociaż mogą być bardzo urokliwi na początku, z czasem ich egoistyczne i manipulacyjne zachowanie może prowadzić do konfliktów i problemów w relacjach.

10. Poczucie wyczerpania w ich obecności: Osoby narcystyczne często posługują się innymi, wykorzystują innych do własnej korzyści i realizacji swoich celów, a przy tym wręcz „eksploatują” tych ludzi emocjonalnie, nie zastanawiając się nad ich uczuciami, czy potrzebami.

Dokładne przyczyny narcystycznego zaburzenia osobowości nie są jeszcze w pełni poznane. Uważa się, że przyczyniają się do tego zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe. Może to obejmować pewne aspekty wychowania, takie jak nadmierna adoracja lub krytyka w dzieciństwie, jak również genetyka, czy biochemia mózgu. Chociaż ludzie o syndromie narcyzmu odnoszą nierzadko sukces zawodowy i społeczny dzięki swojej pewności siebie i ambicji, ich interpersonalne relacje cierpią. Mogą prowadzić do niezadowolenia związków, uczuć osamotnienia, depresji oraz problemów w pracy lub innych aspektach życia.

Co istotne, osoby z silnymi cechami narcystycznymi zazwyczaj nie szukają wsparcia, nie rozpoznając u siebie żadnych problemów lub je wypierając. Dzieje się tak z reguły, dopóki nie doświadczą poważnego kryzysu, takiego jak rozpad związku, czy problemy zawodowe. Rozumienie narcystycznego typu charakteru wymaga ogromnej empatii i wiedzy. I o ile osoby o takim charakterze mogą stanowić szczególne wyzwanie w relacjach interpersonalnych, z odpowiednim wsparciem terapeutycznym mogą otworzyć się na zmianę, a nawet wypracować właściwe, zdrowe zachowania w podejściu do siebie i relacji z innymi.

Autor: Agnieszka Wykrota - Przysiwek

CEO Neurocoaching Institute of Knowledge UK, Trenerka EFT i Cellular EFT, Neurocoach, Trainer Instructor IANLP, Coach ICI, Certyfikowana Hipnoterapeutka – Master Hipnozy, NLP Master IANLP i IN, Mistrzyni Reiki i Angel Reiki, Certyfikowana Nauczycielka Soul Body Fusion®, Radiestetka, Ukończyła Akademię Psychobiologii oraz Theta Healing Institute of Knowledge

Fot. własne