Jak słowiańskie Słońce z Bożym Narodzeniem powiązano...
Szczodre gody – Święto Godowe - God rok – Gody lata (ros.) – God Bóg (ang). - Kolęda
Nazwa Szczodre Gody ma rodowód prasłowiański – wyraz godъ znaczył pierwotnie ‘rok’, zaś gody to liczba mnoga oznaczająca ‘roki’ (lub dzisiejsze ‘lata’). Szczodre Gody to czas, kiedy jeden rok przechodzi w kolejny i nieprzypadkowo do dzisiaj, w tym właśnie momencie na kole czasu, wypadają obchody Nowego Roku. Także zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem zawdzięczamy w znacznej mierze naszym praprzodkom, choć pochodzą one z czasów na długo przedchrześcijańskich. Dzisiejsze Boże Narodzenie ma swoje korzenie w słowiańskich Szczodrych Godach, Święcie StaniaSłońca.
Szczodre Gody przypadają na moment przesilenia zimowego, które dawniej nazywano czasem „staniaSłońca”. To okres w roku, kiedy ówcześni Słowianie żegnali i dziękowali za miniony szczodry rok i świętowali naRODziny nowego boga, Słońca. Słońce po rocznej wędrówce po nieboskłonie, w dzień przesilenia zimowego osiągało najniższy punkt w zenicie i „umierało” na trzy dni. Dokładnie tak to postrzegali współcześni. Po trzech dniach pozornego bezruchu i „zastygnięcia” w drodze nad Zwrotnikiem Koziorożca, Słońce „zmartwychwstawało” - RODziło się i ponownie ruszało w wędrówkę po niebie, dając nadzieję i zwiastując odrodzenie życia po zimie. Czy ta historia nie brzmi znajomo…? Podobnie jak fakt, że pełnię mocy osiągało Słońce po równonocy wiosennej (czas dzisiejszej Wielkanocy), i otaczało tą mocą ludzi…
W dzień narodzin nowego Słońca Słowianie urządzali wielką ucztę (wigilię), której towarzyszyły śpiewy, tańce i inne zabawy m.in. składano w tym czasie dary dla Welesa, „pana zaświatów” pod wiecznie zielonymi iglastymi drzewkami. Uważano, że iglaste drzewka mają poprzez korzenie bezpośrednie połączenie ze światem zmarłych, stąd ich nieustająca żywotność. Sianko kładzione wśród jadła podczas uczty miało symbolizować ofiary dla bogów płodności i wegetacji.
Wedle dawnych Słowian miejsce, w którym wschodził Nowy Bóg Słońce, wyznaczał Syriusz wraz z trzema gwiazdami Pasa Oriona (dzisiaj Gwiazda Betlejemska i Trzej Magowie). Zaczynał się w tym momencie nowy rok słoneczny (god). Podczas przesilenia zimowego, kiedy Słońce stawało na pograniczu dwóch światów, świata umarłych i świata żywych, czyli Nawii i Javii, granica pomiędzy tymi światami stawała się wyjątkowo cienka. Z tego powodu w tym wyjątkowym i magicznym czasie urządzano także Dziady, by móc kontaktować się z zaświatami i „duchami Przodków”. Obrzędowanie trwało około dwóch tygodni, aż do pierwszego tygodnia stycznia, kiedy Słońce było najbliżej Ziemi. Stąd i do dzisiaj w zbiorowej świadomości przekonanie, że okres świąteczny trwa od Wigilii Bożego Narodzenia aż do dnia Trzech Króli.
Dawni Słowianie wierzyli w to, że zimowe przesilenie było symbolicznym czasem zmiany straży, ustąpienia starego Słońca na rzecz nowego. Od czasu Święta Zimowego StaniaSłońca, noce stawały się krótsze, zaś Słońce coraz dłużej ogrzewało ziemię. Wiązano to ściśle ze zwycięstwem nad ciemnością Swarożyca, Boga Słońca. W ten sposób rozpoczynał się nie tylko nowy czas, ale i życiodajny cykl dla natury oraz ludzi. Swarożyc rozpoczynał swą podróż, oświetlając Matkę Ziemię, Mokosz. W podaniach słowiańskich wyraziście udokumentowana została wiara w Swarożego Syna, który w zależności od obszaru Słowiańszczyzny był nazywany Swarożycem bądź Dażbogiem / Dadźbogiem. Szczodre Gody były wyjątkowym momentem, kiedy oddawano część temu bóstwu solarnemu, ale i innym bogom uranicznym i chtonicznym, odpowiedzialnym za cykl wegetacyjny. Stąd wyjątkowa rola, jaką przypisywano w tym czasie Welesowi, bogowi zaświatów i pasterzowi bydła, który skądinąd ma wiele zaskakująco wspólnych cech z postacią Mikołaja, a także zagadkowego Spasa Zimowego, pogańskiego opiekuna zajęć zimowych.
Po pierwszych dniach Szczodrych Godów, kiedy to miało miejsce zwycięstwo światła ponad ciemnością i Swarożyc mógł znów pokazać swoją moc, 23-ego grudnia w Święto Roda wygłaszano zamówienia ku czci Roda, pozdrawiając siebie nawzajem słowami: „Niech rodzi się wszystko dobre!”. Wypiekano w ten dzień ciasta, warzono piwo i miód, przygotowywano różne smakołyki. Dnia 24-ego grudnia w Święto Kolady, wieczorem mieszkańcy grodu i okolicznych osad szli do świątyni, tam oczekiwali na księcia lub jego namiestnika i Radę Starszych. Po ich przybyciu można było wejść do świątyni, a lud obserwował ceremonię złożenia do złotej kołyski figury Swarożyca, czemu towarzyszył śpiew kapłanek, zapach palonych ziół i żywicy. Po złożeniu Swarożyca w kołysce kapłani składali ofiary w postaci piwa, mleka, miodu i chleba, a naczelny kapłan kropił zebranych w świątyni wodą z zamoczonych w niej gałązek sosnowych. Potem kapłani uroczyście wyprowadzali odzianą w powijaki figurę Swarożyca i rozpoczynał się obchód grodu i podgrodzia. Ludzie, którzy już zdążyli powrócić do swych domostw przyjmowali tam Swarożyca, ofiarowując mu „szczodre”, czyli dary w postaci jadła, wyrobów, a nawet cennego kruszcu. Potem w każdym domostwie rozpoczynała się uroczysta święta wieczerza, złożona z dwunastu potraw. Każda potrawa symbolizowała podziękowanie i wdzięczność za każdy miesiąc minionego roku, a może była też proszebną dla każdego z nadchodzących miesięcy. Było spożywane wszystko, co upieczone i uwarzone poprzedniego dnia, zaś podczas posiłku śpiewano pieśni, w późniejszym okresie był to również czas na wróżenie. Tradycja wróżb łączona jest z Welesem, słowiańskim bogiem magii i zaświatów. W czasie świąt przewidywano pogodę na kolejny rok, a także wróżono pomyślność w nadchodzącym roku. W przebraniach obchodzono wszystkie domy, niosąc ze sobą symbol Słońca – Swarożyca (ten symbol zastąpiła wraz z chrześcijańskim kolędowaniem Gwiazda Betlejemska), śpiewając i zbierając zapłatę w naturaliach, całowano się pod jemiołą i pod podłaźnicą. Podłaźniczka to gałąź drzewa iglastego podwieszana do sufitu na czas świąt, przyozdabiana owocami, orzechami i ciastkami, ozdobami symbolizującymi urodzaj, dobrobyt i siły witalne. Symbolem dzisiejszej choinki był również diduch, pierwszy zżęty w czasie żniw snop żyta, ustawiany zawsze we wschodnim rogu izby na czas świąt jako zwiastun urodzaju, a także metaforyczne zobrazowanie przodków. Bo w czasie Szczodrych Godów nie zapominano o zmarłych przodkach, paląc na cmentarzach ogniska i urządzając przy grobach obrzędowe uczty, podczas których wspominano przodków. Przy uczcie zostawiano dodatkowe nakrycie (lub dwa) jako symboliczne miejsce dla „przybysza z zaświatów”. Dawni Słowianie wierzyli także, że zwierzęta mogą być pośrednikami w przekazaniu słowa od duszy rodowego przodka, co legło u podstaw tradycji, że w noc wigilijną zwierzęta mówią ludzkim głosem. Obchody Szczodrych Godów kończył 5-ego stycznia Szczodry Wieczór, kiedy to rozdawano dzieciom i krewnym upominki, a także tradycyjne pierogi, zwane szczodrakami.
Kiedy na słowiańskich ziemiach nastało chrześcijaństwo, poszczególne tradycje Szczodrych Godów zaczęto interpretować na nowe sposoby, chcąc przekonać tym samym opornych na nową religię mieszkańców grodów i osad Słowiańszczyzny. W taki sposób dawny kult solarny został zaadoptowany na potrzeby krzewienia nowego wyznania, a niegdysiejsze Szczodre Gody połączyły się w czasie z obchodami Bożego Narodzenia, aż całkowicie zapomniano o prawdziwej tożsamości tego święta. Boże Narodzenie obchodzone 25-ego grudnia pojawiło się dopiero w IV wieku n.e., kiedy także w Rzymie zastąpiono nim obchody przesilenia zimowego, zwycięstwa Słońca Sol Invictus. Podobnie było również z „adoptowaniem” starych bogów jako postacie kościoła, tak było ze wspomnianym już Mikołajem, a także świętym Własem, czyli świętym Błażejem, który zajął miejsce Welesa jako m.in. opiekuna i pasterza bydła. Przetrwały jednak powiązane z nim tradycje, choć nazwane już zgodnie z chrześcijańskim przesłaniem. Warto więc zachować świadomość dawnych kultur i obyczajów naszych przodków, bo to one stanowią o naszej tożsamości i są wyjątkowym pomostem pomiędzy nami a praprzodkami, dzięki którym jesteśmy.
Autor: Agnieszka Wykrota – Przysiwek
Neurocoach, Ekspertka Psychoimmunologii i Medycyny Energetycznej
fot. internet